سری اول «نگاه استراتژیک» دربارهی «روسیه و نقش منحصر به فرد آن در جهان» بود. ماجرای اخیر درگیری لفظی نخست وزیر ترکیه با رئیسجمهور اسرائیل و به دنبال آن یکی از مقالههای استراتفور، بهانهای شد تا یک سری دیگر از مجموعهی نگاه استراتژیک ترجمه کنم. اینبار نگاهی داریم به ترکیه و موقعیت منحصر به فرد آن در منطقه و جهان..ترجمه نسبتا آزاد است به سیاق خودم در نگاه استراتژیک.
خشم اردوغان و آیندهی دولت ترکیه
قسمت اول
با این وجود مطبوعات بینالمللی چندان توجهی به دلایل ظریف اردوغان نکردند، بلکه بیشتر روی حملهی او به سیاستهای اسرائیل در غزه و خروج خشمآگین او تمرکز کردند، طوری که بسیاری فکر کردند هدفش پرز و اسرائیل بوده است. این ابهام در افکار عمومی، برای آقای اردوغان بسیار مناسب تمام شد.
درک موقعیت سیاسی پیچیدهی اردوغان بسیار مهم است. از زمان سقوط امپراطوری عثمانی بعد از جنگ جهانی اول، ترکیه دارای دولت لامذهب یا سکولار (secular government) بوده است. مطابق قانون اساسی ترکیه، سکولار بودن دولت توسط ارتش تضمین میشود. نقش ارتش محافظت از میراث مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیهی سکولار مدرن است. رهبری که از ارتش به مثابه ابزاری برای ساختن تمدن جدید استفاده کرد. درست برعکس حاکمیت ترکیه، مردم این کشور یکدست سکولار نیستند و طیفی از سکولار افراطی (ultrasecularists) گرفته تا اسلامگرای تندرو (radical Islamists) را تشکیل میدهند.
اردوغان یک اسلامگرای میانهرو است. به همین دلیل، ارتش به او با سوءظن مینگرد و در واقع کاملا مرزهای قرمز «حرکت او به سوی مذهب» را مشخص کرده است. کمی آنطرفتر، اردوغان احزاب تندروی اسلامگرا را در کنار خود دارد که در حال نفوذ کردن در افکار عمومی مردم ترکیه هستند. اردوغان باید تعادلی میان این دو نیرو یعنی ارتش نماینده و محافظ دولت سکولار و گروههای تندروی اسلامی (دارای پتانسیل کسب محبوبیت مردمی بالا) برقرار کند. چرا که او باید مانع حاد شدن اوضاع به سود هر کدام این دو قطب شود: دخالت نظامی ارتش در دولت و یا قدرتگرفتن تروریسم اسلامی.
اما وضعیت جغرافیایی-سیاسی (geopolitical) ترکیه را نیز باید در نظر داشت. ترکیه همواره یک منطقهی «ناآرام» بوده است. آسیای صغیر (Asia Minor) محور اروپا-آسیا یا اوراسیا (pivot of Eurasia) است. پل میان آسیا و اروپا، بالاترین جبههی دنیای عرب و پایینترین قسمت منطقهی قفقاز (Caucasus). حوزهی تاثیرگذاری این سرزمین تا بالکان، روسیه، آسیای میانه، دنیای عرب و ایران گسترده است. همچنین، ترکیه نقطهی به هم رسیدن نیروهایی است که از طرف همهی این مناطق اعمال میشوند. به این عوامل کنترل تنگهی بسفر (Bosporus) را نیز باید افزود. تنگهای که ترکیه را به واسط میان دریای سیاه و دریای مدیترانه تبدیل میکند. [کنترل دسترسی روسیه به دریاهای آزاد!]
ترکیه برای مقابله با تنشهای جغرافیایی-سیاسیاش دو راه پیش رو دارد. در قسمتهای بعد این راهها را بررسی خواهیم کرد.
با من بمانید تا در مجموعهی «نگاه استراتژیک» دینامیسم حاکم بر دنیای امروز را بهتر بشناسیم.
جالب بود.
منتظر بخشهای بعدی هستم.
—————————–
بامدادی: چشم حتما 🙂
لایکلایک
خیلی خوب تحلیل کردی
اردوغان واقعا بسیار زیرک و باهوش است
———————————–
بامدادی: بله یک سیاستمدار حرفهای.
لایکلایک
البته به نظر می رسد ترکیه در عین حال میخواهد اهمیت خود را برای اسراییل هم روشن کند و در حقیقت روند ریش سفیدی منطقه ای خود را که اخیرا با پا در میانی در مشکلات خاورمیانه شدت گرفته، تکمیل کند. خیلی ها اسراییل را به خاطر از دست دادن بهترین دوستش در منطقه سرزنش کردند. ترکیه خوب از این نقطه ضعف میتواند استفاده کند.
——————————————————————————–
بامدادی: بله، این تلنگر به اسرائیل احتمالا باعث خواهد شد کمی بیشتر خودش رو جمع و جور کنه، همینطور اروپا و غرب هم احتمالا بیشتر متوجه این نکته میشن که نمیشه ترکیه رو زیاد کممحل کرد.
لایکلایک
لذت بردم. منتظر ادامهی این بحث هستم…
————————————
بامدادی: حتما. به زودی زود اگر عمری باقی باشه و توانی.
لایکلایک
ممنون بشخصه چیزی درباره موقعیت سکولار ترکیه ، ارتش و اردوغان نمی دانستم.
————————————————–
بامدادی: بله دولت ترکیه از زمان آتاتورک سکولار هست.
لایکلایک
تحلیل جالبی بود. البته یک چیز دیگر را هم باید در نظر گرفت.
با توجه به مشاهدات شخصی من، ایران و سیاست های ضد آمریکایی اش و تا حدودی احمدی نژاد به خاطر موضع گیری های تندش در قبال اسراییل و آمریکا بین مسلمانان غیر ایرانی(شیعه و سنی) بخصوص نسل جوان محبوب هستند. در کنارش حسن نصرالله را هم بگذارید که محبوبیت زیادی بین جوانان عرب خصوصا مصری ها دارد.
مسلمانان غیر ایرانی از رهبران دیکتاتور که از آمریکا دستور می گیرند خسته و ناامیدند. برای نسل جوان انها، بحث شیعه و سنی کم کم رنگ می بازد و این اصلا به صلاح حاکمانشان نیست.
از آنجا که ایران یک کشور شیعه و دولتش مذهبی است، برای حاکمان سکولاری که می خواهند کشورهای عربی را هم به دولت های سکولار تبدیل کنند، زنگ خطری است.حتی عربستان هم به همین جهت سکولار شدن حرکت می کند و خیلی از شبکه های مستهجن عربی را ساپورت مالی می کند. آنها نمی خواهند ایران شیعه یا نصرالله لیدر مسلمانان جهان باشد.
آنها با اینکه می دانند محمود عباس یک آدم فاسد است، از او حمایت می کنند. نه به این دلیل که از او خوششان می آید. به این دلیل که از حماس که دولتی بر پایه مذهب است خوششان نمی آید.
به همین دلیل از انتخابات آزاد در کشورهایشان وحشت دارند.
قبل از ایران، دولت عثمانی بین غیر ایرانی ها بسیار محبوبیت داشت و هنوز هم تاریخش و دوره اقتدارش برایشان محبوبیت دارد. بخصوص سردارفاتحش، صلاح الدین که اورشلیم یا بیت المقدس را به مسلمان ها برگرداند برایشان یک سمبل است.
یکی از دلایل تبلیغات روی مساله اردوغان در کشورهای دیگر هم میتواند همین باشد. می خواهند برای مسلمانان راقهرمان های جدیدی بسازند، به این امید که این کار از محبوبیت نصرالله و ایران شیعه بین نسل جوان عرب و غیر عرب کم کند.
—————————————————————————
بامدادی: بسیار خوب. با تحلیل شما موافق هستم.
لایکلایک
بامدادی عزیز مطلب زیبایی بود.
به خاطر ارسال این مطلب از شما ممنونم و از الآن منتظر ادامه ی این مطلب هستم.(همچون دوستان دیگر)
فکر می کنم ادامه این مطلب هم به زیبایی قسمت اولش باشد.
در آخر هم نظر «شهرزاد» هم برایم بسیار جالب بود.
————————————————————
بامدادی: کیناز عزیز. خوشحالم که دنبال میکنید.
موافقم، شهرزاد جالب نوشته بود.
لایکلایک
از زمان سقوط امپراطوری عثمانی بعد از جنگ جهانی اول، ترکیه دارای دولت لامذهب یا سکولار (secular government) بوده است. مطابق قانون اساسی ترکیه، سکولار بودن دولت توسط ارتش تضمین میشود. نقش ارتش محافظت از میراث مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیهی سکولار مدرن است
=======
بامدادی جان هرچند از زمان این مقاله گذشته است اما یک چیزی رو بگم که دولت ترکیه سیستم سکولار ندارد بلکه سیستم دولت ترکیه لائیسیته است
این در قانون اساسی ترکیه هم آمده است. آنچه که در ماده دوم قانون اساسی ترکیه آمده است دقیقا به این شکل است: MADDE 2. – Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.
که در آن واژه لائیک (lâik)را می توان دید و در هیچ جای قانون اساسی ترکیه صحبت از سکولار بودن دولت نشده است.
به عبارتی بسیاری از ارتشی های ترکیه هستند که در خانه نمازشان را می خوانند اما اجازه ابراز عقاید دینی خود را در سر پستشان ندارند.
لایکلایک