خبر کشته شدن سه راهزن دریایی و آزاد شدن کاپیتان آمریکایی که مثل بمب خبری در تمام رسانههای مهم دنیا منتشر شد را میبینیم و میخوانیم و میشنویم. به من بگویید بدبین. اما وقتی میبینم آزاد شدن یک گروگان بخش قابل توجهی از زمان پخش خبر شبکههای مهم خبری را اشغال میکند (به عنوان مثال دیشب «بیبیسی جهان» تقریبا اخبارش را منحصر کرده بود به موضوع این بندهی خدا که آزاد شده، مصاحبه با خانوادهاش، تلگراف رئیساش، گفتگوی فرماندهی نیروی دریایی و …) به خودم میگویم: چه خبر است؟ باز چه حقیقت بزرگی را قرار است پشت حقیقتی کوچک پنهان کنند؟
علت توجه نسبتا ناگهانی دولتهای بزرگ جهان به مسالهی دزدان دریایی در سومالی شاید به راحتی قابل تحلیل نباشد. مسلما یکی از این دغدغهها امنیت ناوگان تجاری دریاییشان است. اما آیا فقط همین؟ پاسخ به این سادگی نیست.
ایندیپندنت در مطلبی در ستون عقایدش با عنوان «به شما دربارهی دزدان دریایی دروغ گفتهاند» توضیح میدهد که آبهای ساحلی سومالی سالهاست محل دفن زبالههای سمی (حتی هستهای) کشورهای غربی (و آسیایی) است. از طرف دیگر، این کشورها در آبهای ساحلی این کشور دست به ماهیگیریهای گستردهی صنعتی میزنند و اینکار ماهیگیران محلی سومالیایی را دچار مشکل کرده چونکه ماهیگیری غیرقانونی و بیرویهی کشتیهای مدرن روز به روز تعداد ماهیهای منطقه را کمتر کرده است. این روند سالهاست که وجود داشته اما از سال 1991 که دولت سومالی سقوط کرد بحرانیتر شده. در نتیجه به همهی این مواردسیستم فروپاشیدهی کشور سومالی که باعث شده عدهی بیشتری از مردم تا آستانهی مرگ و زندگی فقیر و گرسنه شوند را باید افزود.
مردم سومالی که صدایی ندارند، اما صدای کارشناسان سازمان ملل هم به جایی نمیرسد. مثلا:
چون دولتی در سومالی وجود ندارد، به میزان گستردهای ماهیگیری غیرقانونی توسط کشورهای اروپایی و آسیایی در آبهای سومالی انجام میشود… من متقاعد شدهام که در آبهای سومالی زبالههای شیمیایی و احتمالا هستهای دفع میشود… — الود عبدالله فرستادهی ویژهی سازمان ملل در سومالی (2008)
یا:
موجهای تسونامی احتمالا منجر به انتشار زبالههای هستهای و سایر زبالههای سمیای که در آبهای سومالی دفع شدهاند خواهد شد. منظور من مواد شیمیایی رادیواکتیو، فلزات سنگین، زبالههای بیمارستانی و موارد مشابه است. — نیک نوتال (Nick Nuttall) سخنگوی محیطزیستی سازمان ملل (2005)
دزد، ماهیگیر، نگهبان، …
در این بستر است که «دزدان دریایی» ظهور میکنند. بسیاری از ماهیگیرهای سومالیایی با قایقهای تندروشان قصد متوقف کردن (یا دستکم گرفتن مالیات از نظر خودشان!) کشتیهایی را دارند که زبالههای سمی در آبهای کشورشان دفع میکنند یا به صورت غیرقانونی ماهیگیری میکنند. آنها خودشان را «گارد ساحلی داوطلب سومالی» (Volunteer Coastguard of Somaliaes) میخوانند و جالب است بدانید که بنا به گفتهی یک سایت محلی مستقل خیلی از مردم عادی سومالی این نوع دزدی دریایی را نوعی دفاع ملی تلقی میکنند. شکی نیست که هیچکدام این مواردی که گفته شد گروگانگیری یا راهزنی دریایی را توجیه نمیکند، اما ابعاد پیچیدهتر و علل ظهور آنرا نشان میدهد. یکی از همین راهزنان اینطور گفته:
ما خودمان را دزد دریایی نمیدانیم. به نظر ما دزدان دریایی کسانی هستند که به طور غیرقانونی در دریاهای ما ماهیگیری میکنند و زبالههایشان را در آن میریزند.
آیا واقعا کشورهای صنعتی انتظار دارند سواحل کشور بختبرگشتهای مثل سومالی را با سمیترین مواد شیمیایی آلوده کنند و منابع غذاییشان را به یغما ببرند و با هیچ واکنشی رو به رو نشوند؟ آلوده کردن دریا و غارت منابع دریایی جرم نیست؟ وقتی عدهای راهزن (یا شاید هم ماهیگیر) کانال ترانزیت حدود 20 درصد از نفت جهان را دچار اختلال میکنند ناگهان نیروی دریایی بزرگترین کشورهای جهان به منطقه ارسال میشود و همه از «خطربزرگی» که از طرف این ناحیه متوجه جهان است سخن میگویند.
این مجموعهی عکس گوشهای از این خطر بزرگ و ناوگانهایی که برای مبارزه با آن اعزام شدهاند را نشان میدهد.
ناوگانت را به من نشان بده تا بگویم چکاره هستی!
چند وقت پیش حکایت دزد دریایی و امپراطور را نوشته بودم:
روزی یک دزد دریایی را که به تازگی دستگیر شده بود به حضور اسکندر کبیر امپراطور روم یونان آوردند.
اسکندر پرسید: چطور جرات میکنی خصمانه ادعای مالکیت دریاها را داشته باشی؟
دزدِ دریایی گفت: من یک قایق کوچک دارم بنابراین دزددریایی هستم. تو یک ناوگان عظیم از کشتیهای بزرگ داری پس امپراطور خوانده میشوی!
پینوشت: این را یادم رفت بنویسم که بعد از طوفان سونامی، برخی انواع بیماریها در سواحل سومالی دیده شده که احتمالا از عوارض ناشی از انتقال مواد سمی به سواحل این کشور هستند.
بامدادی 