این سومین مجموعهی نگاه استراتژیک در بامدادی است. مطالب نگاه استراتژیک معمولا گردآوری، ترجمه یا خلاصهسازی تحلیلهای استراتفور است که تلاش میکند نگاه بیطرفانه و کارشناسی به اوضاع جهان داشته باشد.
پیام اوباما و نگاه ایران به آمریکا – قسمت اول
پیام تبریک نوروزی اوباما به ایران بیشک بخشی از استراتژی کلیتر او برای نشان دادن این نکته است که کابینهی او قصد دارد سیاست خارجهی آمریکا را تغییر دهد: دستکم تا حدی که بتواند با رژیمهای دیگر (که ایران دشوارترین و بحثبرانگیزترین آنهاست) گفتگوی مستقیم برقرار کند. در این زمینه استراتژی آمریکا خیلی واضح و سرراست است: اوباما تلاش میکند تا ذهنیت جهانی جدیدی در قبال ایالات متحده ایجاد کند. افکار جهانی، آمریکای جورج بوش را آمریکایی دیده بود که متمایل به مذاکره کردن با دولتهای دیگر نیست: با دشمنانش مذاکره نمیکند و به حرف متحدانش گوش نمیدهد. از نظر اوباما، همین ذهنیت، با افزایش شکاکیت نسبت به آمریکا به خودی خود به سیاست خارجهی این کشور آسیب وارد کرده است. بنابراین تبریک نوروزی اوباما به ایران بخشی از استراتژی او برای تغییر لحن سیاست امور خارجهی آمریکاست.
از سوی دیگر تبریک نوروزی شیمون پرز -رئیسجمهور اسرائیل- به ایران نیز به این هدف بوده است که به ایرانیها نشان داده شود که اسرائیل مانع حرکت آمریکا به سوی ایران نخواهد شد. اسرائیلیها با صادر کردن این پیام تبریک موافقت کردند چرا که انتظار ندارند روابط ایران و آمریکا تغییر اساسی و مهمی بکند. همینطور آنها با این حرکت نشان دادند که مسئول شکست احتمالی تلاشهای اوباما برای ایجاد تغییر نیستند، نکتهای که برای روابط اسرائیل-آمریکا اهمیت دارد.
پاسخ سرد ایران هم البته قابل درک است. ایالات متحدهی آمریکا درخواستهای متعددی از ایران کرده و در پاسخ عدم تبعیت ایران از این خواستهها، این کشور را توسط تحریمهای اقتصادی متعدد تحت فشار قرار داده است. بنابراین مفید خواهد بود اگر نگاهی بیاندازیم به زاویهی دید ایرانیها نسبت به آمریکا.
زاویهی دید ایران نسبت به آمریکا
آمریکا دو خواستهی مهم از ایران داشته است. اول اینکه از ایران میخواهد که برنامهی هستهای نظامیاش را متوقف کند. دوم (که خواستهی بسیار مهمتری است) اینکه از ایران میخواهد نفوذ خود را در چیزی که آمریکا آنرا تروریسم مینامد خاتمه دهد: از حزبالله لبنان گرفته تا گروههای شیعه در عراق. در صورت تمکین ایران امتیازی که ایالات متحده در نظر گرفته حذف تحریمهای اعمال شدهی اقتصادی علیه ایران است.
اما از دید تهران، برداشته شدن تحریمها پاداش بسیار کوچکی به ازای چنین عقبنشینیهای استراتژیکی مهمی است. اولا که تحریمها چندان موثر نیستند. تحریمها فقط وقتی موثر خواهند بود که اغلب قدرتهای مهم جهانی نسبت به اجرای آن وفاق داشته باشند. اما روسها و چینیها برای اجرای دقیق و سیستماتیک تحریمها علیه ایران آماده (مصمم) نیستند. بنابراین کمتر چیزی است که ایران حاضر باشد بهایش را بپردازد ولی به واسطهی تحریمها نتواند آنرا به دست بیاورد. مشکل ایران این است که امکاناتی زیادی ندارد که بخواهد خیلی چیزها را به دست بیاورد و در واقع به خاطر مشکلات اقتصادی اصولا قدرت مالیاش چنین اجازهای به او نمیدهد. اقتصاد ایران بیشتر به خاطر مشکلات داخلی در هم شکسته است تا به خاطر تاثیر تحریمها. بنابراین از دید ایرانیها، آمریکا امتیازهای استراتژیک خیلی مهمی را طلب میکند، اما در مقابل امتیازهای اندکی را پیشنهاد میکند.
در ادامهی مطالب این سری نگاه استراتژیک، نگاه دقیقتری خواهیم داشت به خواستههای کلیدی آمریکا از ایران و نشان خواهیم داد چرا ایران از نظر ژئوپولیتیکی نمیتواند این امتیازها را به آمریکا بدهد، دستکم نه تا وقتی که آمریکا حاضر شود به ازای آنها امتیاز اساسیتری به ایران بدهد.
با من بمانید تا در مجموعهی «نگاه استراتژیک» دینامیسم حاکم بر دنیای امروز را بهتر بشناسیم.
بامدادی 