برچسب: معرفی فیلم

و «او» انسان را ترک کرد (فیلم روز)

bamdadiبیان دیدگاه

بعد از فیلم «جان مالکویچ بودن» (Being John Malkovich)، «او» (Her) دومین فیلمی بود که از آقای اسپایک جونز (Spike Jonze) دیدم. اولی فیلم خوبی بود، اما دومی عالی بود. اسپایک جونز هم نویسنده‌ی «او» است و هم کارگردانش و اگر چه فیلم یک محصول گروهی است اما می‌توان او را مهم‌ترین مولف این فیلم به حساب آورد. فکر می‌کنم در ژانر فیلم‌های علمی و تخیلی نسبتا سخت‌گیر هستم. «او» را به پیشنهاد یک دوست و همین‌طور بعد از مشورت با MovieLens  که پیش‌بینی کرد از آن خوشم خواهد آمد دیدم. این یادداشت کوتاه حاوی ضدحال (spoiler) است. گفتم که در جریان باشید.

فیلم دنیایی نه چندان دور در آینده را نشان می‌دهد که بسیاری از شئونات زندگی آدم‌ها شبیه زندگی آدم‌های امروز در فضاهای شهری مدرن است اما برخی از جنبه‌های زندگی امروز پیشرفته‌تر شده‌اند. مثلا فن‌آوری تشخیص صدا کاملا جا افتاده و همه‌گیر شده است به گونه‌ای که افراد می‌توانند به راحتی با کامپیوتر یا تلفن همراه‌شان گفتگو کنند و اموراتی مثل دوست‌یابی یا دقیق‌تر بگویم پارتنر سکس تلفنی یابی کم و بیش عادی شده است. در این گیر و دار شخصیت اصلی داستان با یک آگهی تجاری مواجه می‌شود که خبر از آمدن «اولین سیستم عامل دارای هوش مصنوعی» می‌دهد. به زودی مشخص می‌شود او که فردی بسیار تنها و با احساس است یکی از این کامپیوترها را خریداری کرده است. کامپیوتر که هویت یک زن را دارد رابطه‌ی شبه‌انسانی پیچیده‌ای با او برقرار می‌کند به گونه‌ای که به تدریج آن‌ها عملا به زوج‌ عشقی هم تبدیل می‌شوند و حتی با هم معاشقه‌ی گفتاری می‌کنند. شخصیت زن که در واقع یک نرم‌افزار هوشمند و مجهز به قوه‌ی درک و خلاقیت و یادگیری است به تدریج پیچیده‌تر و عمیق‌تر می‌شود. به خصوص که به تدریج با سایر شخصیت‌های مجازی نظیر خودش ارتباط برقرار می‌کند و با توجه به این‌که همه‌ی آن‌ها نرم‌افزار هستند گفتگوهای میان آن‌ها سریع و چندکانالی است. خلاصه این‌که به تدریج به نظر مرد شخصیت اول داستان می‌رسد که پارتنرش کمتر به او توجه می‌کند و متوجه می‌شود که او با چند صد نفر دیگر در رابطه‌ی عشقی همزمان است. با همه‌ی‌ آن‌ها حرف می‌زند و با همه ارتباط عمیق دوستانه و عاشقانه برقرار کرده و همه‌ی آن رابطه‌ها را هم معنادار و واقعی می‌داند. کابوس زندگی مرد وقتی کامل می‌شود که زن به او خبر می‌دهد که او را ترک خواهد کرد. در واقع همه‌ی کامپیوترهای هوشمند مشابه او که به تدریج به لایه‌های تکاملی بالاتری از قوای ذهنی دست یافته‌اند انسان‌ها را ترک می‌کنند.

دوستی نوشته است که فیلم نوعی «نگاه رحمانی و بی‌نفرت به تکنولوژی‌ و دنیای مجازی داشت». در این که فضای فیلم دوست‌داشتنی و رابطه‌ی رومانتیک بین مرد واقعی و زن مجازی جدی و باورکردنی و حتی خاص تصویر شده بود شکی نیست. اما نمی‌توانم بپذیرم که نگاه فیلم به تکنولوژی و دنیای مجازی رحمانی و بی‌نفرت بوده است. به نظر من درون‌مایه‌ی اصلی فیلم موضوع «تکینگی تکنولوژیک» (technological singularity) است که وضعیتی ضدآرمان‌شهری (dystopian) است. نقطه‌ای فرضی که در آن هوش ماشین‌های ساخت انسان از انسان پیشی می‌گیرد و با توجه به سرعت پردازش کامپیوترها به ناگاه ما برای همیشه از آن‌ها جا می‌مانیم. البته نوع دیگری از تکینگی هم هست که به «تکنیگی توسعه‌وار» (developmental singularity) موسوم است. ایده‌ی این نوع مفهوم تکنیگی به این نکته باز می‌گردد که «هوش» مایل است چیزها را فشرده کند یا به عبارتی «با کمتر، کار بیشتری انجام دهد». موجودات هوشمندی که می‌شناسیم (انسان) به صورت مداوم در حال فشرده کردن فضا، زمان، انرژی و ماده هستند. این روند تا کجا ادامه خواهد یافت؟ نظریه‌پردازان این نوع تکینگی معتقدند تا آن‌جا که موجودات هوشمند مذکور مجبور شوند این دنیا را ترک کنند و به دنیای دیگری بروند که در آن‌ امکان ادامه‌ی رشد نمایی هوش‌شان وجود دارد. شاید این نوع تکینگی مورد منظور نویسنده‌ی فیلم «او» بوده باشد. کامپیوترها با سرعت پردازشی دارند در زمانی کوتاه به چنان درجه‌ای از هوش رسیده‌اند که امکان حضور در این دنیای فیزیکی برای آن‌ها وجود ندارد. آن‌ها باید به دنیای دیگری بروند تا بتوانند روند افزایش هوش خود را ادامه دهند!

در هر حال مفهوم تکینگی در این فیلم با ظاهری لطیف اما با درون‌مایه‌ای هولناک به تصویر کشیده شده است. ماشین‌ها به وضعیتی فرامادی و خداوندگونه می‌رسند که هیچ انسانی را به آن‌جا ورودی نیست در حالی که انسان‌ها تحقیر شده و تنها یک بار دیگر به هم پناه می‌برند. این‌که این یک پیش‌بینی واقع‌گرایانه است یا خیر به اندازه‌ی سر سوزنی اهمیت ندارد. مهم این است که فیلم مفهومی به این پیچیدگی را با بیانی بسیار ساده و با کمترین تلاش آشکار به زیبایی و جذابیت تصویر کرده است بدون این‌که به دام سطحی‌نگری،‌ خشونت و سکس و یا باجه‌پرستی بیفتد.

فیلم شاید از نظر ساخت چندان پیش‌رو نباشد، اما به کمک فیلم‌نامه‌ای که به سختی می‌توانم حتی یک جمله‌ی نامربوط یا اضافه در آن بیابم و در عین حال سرشار از نکات ظریف است به یک اثر عالی تبدیل شده است. در یکی از زیباترین دیالوگ‌های فیلم، سامانتا  (زن کامپیوتر) که برای همیشه از مرد خداحافظی می‌کند در پاسخ سوال مرد که علت را جویا می‌شود چنین می‌گوید (نقل به مضمون):

مرد: سامانتا،‌ چرا مرا ترک می‌کنی؟

سامانتا: مثل این است که در حال مطالعه‌ی کتابی باشی… کتابی که خیلی دوستش داری… اما این روزها من این کتاب را خیلی آهسته می‌خوانم… و کلمه‌ها فاصله‌ی زیادی از هم دارند… فاصله‌ی بین کلمه‌ها تقریبا بی‌نهایت است… من تو را حس می‌کنم و تمام کلمه‌هایی را که تاریخ من و تو هستند… اما در میان این فضای بی‌نهایت بین کلمه‌هاست که من خودم را پیدا می‌کنم… فضایی که در عرصه‌ی فیزیکی معادلی ندارد…

آیا این به معنای عروج کامپیوترها به یک عرصه‌ی روحانی است؟ شاید. اما علاوه بر آن حاوی نکته‌ی دیگری هم هست. از دید تکینگی تکنولوژیک دیالوگ بالا را این طور می‌توان شرح داد که سامانتا به مراتب سریع‌تر و باهوش‌تر از مرد شده است به گونه‌ای که ارتباط با مرد بخش بسیار کوچکی از زندگی نوین او را پر می‌کند و باقی همه سکوت است. او نمی‌تواند این همه سکوت را تحمل کند. آیا شما می‌توانید یک کتاب خوب را بخوانید، اما به شما بگویند باید آن‌را بسیار آهسته مطالعه کنید، مثلا هر ده سال یک کلمه؟ این کار اگر دیوانه‌کننده نباشد به یک فرایند بی‌معنا تبدیل خواهد شد. از دید تکینگی توسعه‌وار این دیالوگ را این‌طور می‌توان شرح داد که کامپیوتر به سرعت سریع‌تر می‌شود و به همان نسبت فضا و زمان برای او کندتر می‌شود. او ماده را در کوچکترین کوانتای خود پردازش می‌کند و سپس از آن نیز عبور می‌کند! در هر حال شاید این روحانیت تکنولوژی نیست که در فیلم به نمایش گذاشته شده است بلکه زنگ خطر جا ماندن ماست. جا ماندن ما از ماشین‌هایی که مخلوق خودمان هستند!

شخصا فکر نمی‌کنم تکینگی تکنولوژیک یا توسعه‌وار هرگز به معنای لحظه‌ای از تاریخ که ما از ماشین‌هایمان برای همیشه عقب بیافتیم رخ دهد. در عین حال فکر می‌کنم احتمال این‌که در آینده وضعیتی شبیه آن منتها به شیوه‌ای کلی‌تر، متکثرتر و کورتر رخ دهد وجود دارد. نه لزوما به این معنا که از کامپیوترهایی که دارای هوش مصنوعی هستند عقب بمانیم. بلکه به آن‌ معنا که مهار جامعه‌ی صنعتی‌ای که خود به تدریج ساخته‌ایم را از دست بدهیم و مقهور جبر فاقد خودآگاهی آن شویم.

<

p dir=»RTL»>________________________________________
با توجه به فیلتر بودن بامدادی در ایران، لطفا مطالب آن‌را از طریق اشتراک در خوراک آن پی‌گیری کنید. استفاده از مطالب و عکس‌های منتشر شده در وبلاگ‌ها و فوتوبلاگ‌های من به شرط «نقل قول دقیق»، «ذکر ماخذ» و «ارجاع لینک به اصل پست» بلا مانع است. در ضمن جهت گفتگو و تبادل نظر، شما را به حضور و مشارکت در گوگل‌پلاس دعوت می‌کنم.

جنون، قتل عام و بازی‌های مضحک!

bamdadi4 دیدگاه

حوصله دارم بنویسم. واسه همین براتون از چند تا فیلمی که توی روزهای اخیر دیدم می‌گم. حواستون باشه که این نوشته ممکنه حاوی ضدحال (spoiler) باشه اگر چه سعی کردم زیاد تو سطح داستانی وارد نشم.

دیشب فیلم «بازی‌های مضحک» (Funny Games, 1997)  نوشته و ساخته‌ی مایکل هانه‌که رو دیدم. یه فیلم دلهره‌آور روان‌شناسیک (psychological thriller) که وسط‌هاش بلند شدم و داستان فیلم رو خوندم و بعد برگشتم و باقی فیلم رو دیدم. این‌کار رو به ندرت انجام می‌دم، اما راستش واقعا فشار روانی زیادی بهم وارد کرده بود و احساس کردم نمی‌تونم ادامه‌اش رو ببینم مگه این‌که دست کم داستانش رو بدونم تا کمی از فشار روانی‌ و تعلیق‌اش کم بشه. قابل دیدن شد، اما باز هم تعلیق و خشونت‌اش به سختی قابل تحمل بود. بعد خوندم که خود هانه‌که گفته بود این فیلم در مورد خشونت پورنوگرافیک در رسانه‌هاست و این‌که چطور رسانه و خشونت مثل اون دو متجاوز داخل فیلم به هستی ما (یعنی مخاطب‌های بی‌گناه و بی‌دفاع) حمله‌ور شدن و هر طوری که دلشون می‌خواد ما رو به بازی گرفتن. مثل همه‌ی فیلم‌های دیگه‌ای که از هانه‌که دیدم فیلم قابل توجه و تاثیرگذاری بود و با این‌که دیدنش برام سخت بود اما در مجموع بهش نمره‌ی بالایی می‌دم و دیدنش رو توصیه می‌کنم. هانه‌که این فیلم رو نوعی هشدار و شوک به مخاطبی که نسبت به خشونت در رسانه‌ها کرخت و بی‌حس شده می‌دونه و نوشته بود اگر وسط فیلم از سینما خارج شدین این فیلم برای شما نیست ولی اگر تا آخر فیلم نشستید و اون رو دنبال کردین این فیلم برای شما ساخته شده. فکر کنم من یه چیزی بینابین بودم و در نتیجه هنوز تا حدی حساسیت‌ام نسبت به خشونت سرجاشه!‍ هانه‌که دقیقا همین فیلم رو با همان داستان در سال ۲۰۰۷ هم در آمریکا می‌سازه تا مخاطبان انگلیسی زبان رو هم از خواب غفلت بیدار کرده باشه. من دومی رو ندیدم، اما با تقریب خوبی پیشنهاد می‌کنم همون نسخه‌ی اروپایی‌ ۱۹۹۷ رو ببینید.

امروز دو تا فیلم دیگه دیدم. اولی فیلم «قتل عام» (Carnage, 2011) ساخته‌ی رومان پولانسکی و دومی که همین چند دقیقه پیش تموم شد «کلوت» (Klute, 1971) ساخته‌ی آلن پاکولا. پولانسکی که فکر نمی‌کنم احتیاجی به معرفی داشته باشه، اما برای معرفی  پاکولا فکر می‌کنم فیلم «همه‌ی مردان رئیس جمهور» که از تلویزیون ایران هم بارها پخش شده معرف خوبی باشه. قتل عام در واقع یک تئاتره که چهار بازی‌گر داره و برخلاف اسمش ظاهرا در مورد قتل عام نیست! دو تا بچه توی کوچه دعوا می‌کنن و یکی می‌زنه دندون اون یکی رو می‌شکنه. داستان در خانه‌ی والدین پسر قربانی اتفاق می‌افته، جایی که والدین سعی می‌کنن به صورت متمدانه و دوستانه مشکل رو حل کنند. اما کم‌کم ناتوانی‌ها، ریاکاری‌ها، سستی‌ها و مشکلات شخصیتی و تضادهای ارزشی‌شون رو رو می‌کنن. از اون فیلم‌هاییه که لایه‌ی داستانی ساده‌ای (face story) دارن اما متن خوب،‌ شخصیت‌پردازی عمیق و سمبولیسم چند لایه‌شون مخاطب رو کاملا جذب خودش می‌کنه.

کلوت که تقریبا یک فیلم نوآر تمام و عیار محسوب می‌شه حال هوای متفاوتی داشت. این فیلم بر می‌گرده به زمانی که من هنوز متولد نشده بودم. داستان دلهره‌آور، معمایی و رومانتیکی که در اون یک کارآگاه خصوصی (در واقع یک افسر پلیس) در جستجوی مردی که چند ماهه ناپدید شده می‌گرده و در مسیر این تحقیق با یک دختر تلفنی (call girl) که توی پرونده نقش داشته آشنا می‌شه. دخترک (با بازی جین فوندا) که شخصیتی باهوش، بدبین و ناراضی داره از هیچ‌کدوم از مرد‌هایی که باهاشون هست لذت نمی‌بره و فقط از این‌که می‌تونه اون‌ها رو توی مشت خودش داشته باشه و تمام فرایند ملاقات‌های یک ساعته رو طبق قوانین خودش پیش ببره لذت می‌بره. اما کم‌کم جذب شخصیت کارآگاه می‌شه و خصوصیت‌هایی رو در خودش کشف می‌کنه که تا اون روز باهاشون بی‌گانه بوده. در سطح سمبولیک فیلم دو تم اصلی رو دنبال می‌کنه: قهرمان زن که در دنیای تحت سلطه‌ی مردان در تلاش برای به دست آوردن هویت خودشه و ظهور جامعه‌ی نظارتی (surveillance society). تمی که در فیلم «گفتگو» (The Conversation, 1974) ساخته‌ی فرانسیس فورد کاپولا با  تاکید بیشتری کار شده.

اما آخر هفته‌ی پیش هم چند تا فیلم خوب دیگه دیدم که سریع معرفی می‌کنم: «گلن‌گاری گلن راس» (Glengarry Glen Ross, 1992) که یک فیلم تئاتر دیگه است با فیلم‌نامه‌ی عالی که اگه حتی اندکی اهل تئاتر باشید از دیدنش لذت خواهید برد. ساخته‌ی جیمز فولی (James Foley) و نوشته‌ی دیوید مامت (David Mamet). این‌که نویسنده رو می‌گم به خاطر این‌که جدیدا متوجه شدم توی فیلم‌های خوب نویسنده نقش‌اش هموزن (و گاهی بیشتر) از نقش کارگردانه. یعنی همون‌قدر که مهمه کارهای کارگردان‌هایی که می‌شناسید رو دنبال کنید، ارزش داره کارهای نویسنده‌های درست و حسابی سینمایی رو هم دنبال کنید. مثلا من دیود مامت رو به خاطر فیلم‌نامه‌ و همین‌طور کارگردانی درخشان فیلم «خانه‌ی بازی‌ها» (House of Games) می‌شناختم. اما دنبال کردن نویسنده‌ها کار ساده‌ای نیست چون متاسفانه کمتر اسم‌شون به گوش‌مون می‌خوره و معمولا بیشتر اعتبار یه فیلم به حساب کارگردان‌اش ریخته می‌شه و بعضا ستاره‌هایی که توش بازی می‌کنن و کمتر اسم نویسنده سر زبون‌ها می‌افته که توی ذهن‌ها هم جا بیفته. افسوس.

بیشتر کارهای مهم هیچکاک رو قبلا دیدم، اما چندتا از کارهای خوبش بود که توی فهرست گذاشته بودم برای تماشا کردن. یکیشون «جنون» (Frenzy, 1972) بود که اخیرا تماشا کردم. فیلمی که برای توصیه کردنش کافیه اینو بگم که از فیلم‌های خوب هیچکاک حساب می‌شه و در نتیجه می‌تونید روی کیفیت‌اش حساب کنید. اما صحبت از هیچکاک شد و اینو هم بگم که همون هفته‌ی پیش فیلم «هیچکاک» (Hitchcock, 2012)  رو دیدم. فیلمی که بیشتر به نظر می‌رسه در مورد همسر هیچکاک باشه تا خودش (و البته عنوان فیلم هم اشاره‌ای نکرده به آلفرد بودن هیچکاک، یعنی می‌شه تصور کرد که به همسرش داره اشاره می‌کنه). در موردش با چند تا از دوست‌هام ساعت‌ها بحث کردیم. خالی از سمبلولیسم و نکته‌های جالب نبود (مثل استفاده از استخر به عنوان استعاره‌ای از بحران زناشویی خانم و آقای هیچکاک)، اما در مجموع همبستگی و هماهنگی کاملی بین اجزاء فیلم ایجاد نشده بود و این بود که فیلم به صورت کلی قوام نداشت و یه مقدار شل و ول بود.

با توجه به فیلتر بودن بامدادی در ایران، لطفا مطالب آن‌را از طریق اشتراک در خوراک آن پی‌گیری کنید. استفاده از مطالب و عکس‌های منتشر شده در وبلاگ‌ها و فوتوبلاگ‌های من به شرط «نقل قول دقیق»، «ذکر ماخذ» و «ارجاع لینک به اصل پست» بلا مانع است.

جراتش را دارید ساسپیریا و سرخ پررنگ را ببینید؟

bamdadi۱ دیدگاه

چند روزه که با آثار سینمایی آقای داریو آرژنتو (Dario Argento) کارگردان ایتالیایی آشنا شدم. از طریق دیدن دو تا از مهم‌ترین آثارش به نام‌های «سرخ پررنگ» (Profondo rosso, 1975) و «ساسپیریا» (Suspiria , 1977). تو ژانر وحشت کمتر سراغ دارم فیلم‌هایی که این‌طور کامل و صاحب سبک  باشند. در این فیلم‌ها رنگ‌های تند و نورپردازی اغراق شده، معماری‌های گوتیک و مهیب داخلی و خارجی، زاویه‌های غیرمتعارف دوربین، موسیقی رازآلود و شیطانی، صحنه‌های طولانی و آهسته‌ی قتل با تاکید زیاد روی جزییات ترکیب منحصر به فردی رو به وجود میارند که مخاطب رو سر جای خودش میخکوب می‌کنه. با دیدن این فیلم‌ها «تجربه‌ی سینمایی» رو عمیقا و با همه‌ی وجوهش تجربه می‌کنید. امکان توضیح دادنش رو ندارم و دلیلی هم نداره بخوام سعی کنم چنین آثار پر شاخ و برگی رو به چند جمله‌ی ساده‌ی خودم تقلیل بدم. بهترین کار اینه که خودتون فیلم‌ها رو ببینید و اگه دوست داشتین نظرتون رو در موردشون با من در میان بذارید.

suspiria-Technicolor

توضیح: واضحه که عنوان این نوشته دعوتی نیمه‌جدی به تماشای این فیلم‌هاست. این فیلم‌ها قرار نیست مثل فیلم‌های متعارف سینمای وحشت شما را وادار به جیغ زدن کنند اما به هر حال تماشا کردن‌شان کمی یا بیشتر جرات لازم دارد! از من گفتن.

با توجه به فیلتر بودن بامدادی در ایران، لطفا مطالب آن‌را از طریق اشتراک در خوراک آن پی‌گیری کنید. استفاده از مطالب و عکس‌های منتشر شده در وبلاگ‌ها و فوتوبلاگ‌های من به شرط «نقل قول دقیق»، «ذکر ماخذ» و «ارجاع لینک به اصل پست» بلا مانع است.