در بخش اول این سری از مطالب نگاه استراتژیک دیدیم که خواستههای استراتژیک آمریکا از ایران متناسب با امتیازی که به ازای آنها به ایران وعده داده نیست و در نتیجه ایران نمیتواند آنها را بپذیرد. در بخش دوم نگاه دقیقتری داشتیم به خواستهی اول آمریکا از ایران (توقف جاهطلبیهای هستهای). در ادامه دومین خواستهی مهم آمریکا از ایران را بررسی میکنیم. (منبع استراتفور)
دومین خواستهی مهم آمریکا از ایران، قطع حمایت از چیزی است که آمریکا آنرا تروریسم مینامد. مهمترین این موارد به حزبالله لبنان و عراق مربوط میشود که در واقع دو موضوع کاملا متفاوت هستند.
چرا ایران در عراق دخالت میکند؟
عراق به صورت بالقوه مهمترین تهدید استراتژیک علیه ایران را در بردارد. این موضوع به قدمت تاریخ «بابل و فارس» است و در دوران معاصر هم به صورت جنگ ایران و عراق جلوهگر شده است. ایران تضمینی میخواهد که بداند عراق هرگز آن را تهدید نخواهد کرد و همینطور میخواهد مطمئن باشد که نیروهای آمریکایی مستقر در عراق تهدیدی علیه این کشور نخواهند بود. تهران فقط قول [آمریکا] را نمیخواهد بلکه محض اطمینان میخواهد تا حدی نفوذ و کنترل بر دولت عراق داشته باشد یا دستکم نوعی کنترل غیرمستقیم بر آن داشته باشد تا بتواند آن دولت را از انجام کارهایی که ایران دوست ندارد بازدارد. برای رسیدن به این هدف، ایران به صورت سیستماتیک و برنامهریزی شده به تاثیرگذاری و نفوذ در گروههای مختلف داخل عراق دست زده است تا بتواند مانع طرحریزی یا اجرای سیاستهای احتمالی دولت عراق که ایران آنها را خطرناک میداند شود.
ایرانیها خواستهی آمریکا از ایران مبنی بر عدم دخالت در عراق را به یک صورت معنا میکنند: آمریکا قصد دارد با استفاده از رژیم جدید حاکم بر عراق تعادل قدرت در منطقه را احیا کند. در واقع حدس ایرانیها هم درست است، آمریکا واقعا هم چنین قصدی دارد. هدفی که از نظر ایران صد در صد غیر قابل قبول است، اگر چه ممکن است به سود ایالات متحده یا حتی منطقه باشد. از دیدگاه ایرانیها، یک عراق کاملا بیطرف و خنثی – که بیطرفی و خنثی بودنش توسط نفوذ ایرانیها تضمین شده باشد- تنها سازمان قابل قبول قدرت در منطقه است. ایرانیها خواست آمریکا مبنی بر عدم دخالت ایران در عراق را تهدید مستقیمی علیه امنیت ملی خود میبینند.
چرا ایران از حزبالله و حماس حمایت میکند؟
بین سالهای 1979 تا 2001 ایران بستر و زمینهی اصلی به چالش کشیدن غرب از منظر اسلام بود: شیعه نمایندهی اسلام رادیکال بود. اما پس از حملات القاعده، ایران و شیعه جایگاه خود را در این زمینه از دست دادند. امروز، القاعده کمرنگ شده است و ایران میخواهد جایگاه از دست رفته را بازیابد. ایران میتواند با حمایت از حزبالله -گروه رادیکال شیعهای که مستقیما اسرائیل را به چالش میکشد- و یا حمایت از حماس – گروه رادیکال سنی- نشان دهد که به جای همهی جهان اسلام سخن میگوید، موضع قدرتمندی که مفهوم زیادی برای ایران و همینطور منطقه دارد. حمایت ایران از این گروهها به این کشور کمک میکند تا با پذیرفتن ریسک اندک به هدف بزرگی دست یابد. در همین حال، خواست آمریکا برای قطع حمایت ایران از این گروهها، با مشوقها و یا تهدیدهای کافی همراه نبوده است و در نتیجه ایران موضع خود را در حمایت از این گروهها حفظ کرده است.
ایران استراتژی اوباما-پطروس در افغانستان را دوست ندارد
ایران به ویژه استراتژی جدید اوباما-پطروس در افغانستان را دوست ندارد. این استراتژی شامل گفتگو و مذاکره با طالبان است، گروهی که ایران آنرا به صورت تاریخی دشمن خود و خطرناک میداند. احتمال اینکه ایالات متحدهی آمریکا، یک حکومت شبهطالبانی در افغانستان مستقر کند تهدید مهمی علیه ایران محسوب میشود. تهدیدی که شاید فقط تهدید عراق از آن بیشتر باشد.
ایرانیها به آمریکا کمک کردند، اما…
ایرانیها خود را همیار و کمکرسان آمریکا میبینند. آنها در عراق و افغانستان به واشنگتن کمک کردند تا طالبان و صدام حسین را سرنگون کند. در سال 2001، ایران پیشنهاد کرد تا به هواپیماهای آمریکایی اجازه فرود در خاک این کشور بدهد و به واشنگتن اطمینان داد که گروههای افغانی تحت نفوذ ایران با او همکاری خواهند کرد. در عراق، ایران اطلاعات جاسوسی در اختیار آمریکا قرار داد و همینطور کمک کرد تا جمعیت شیعهی عراق در طی تهاجم سال 2003 منفعل باقی بمانند و بر ضد آمریکا وارد عمل نشوند. اما ایرانیها به واشنگتن به عنوان کسی که به این تلاش برای ایجاد تفاهم، خیانت کرده است نگاه میکنند. ایرانیها در مقابل خدماتی که به آمریکا ارائه دادند، انتظار داشتند که بتوانند نفوذ و کنترل نسبی بر دو کشور عراق و افغانستان داشته باشند.
در قسمت آینده (بخش پایانی) مطالب گفته شده را جمعبندی میکنیم تا بتوانیم واقعیت محدودیتهای موجود میان رابطهی آمریکا و ایران را دقیقتر بشناسیم.
با من بمانید تا در مجموعهی «نگاه استراتژیک» دینامیسم حاکم بر دنیای امروز را بهتر بشناسیم.
بامدادی 