چند روز پیش و همزمان با بارش گستردهی برف در بسیاری از مناطق سوئد تعداد زیادی از قطارها کنسل شدند. شرکت راه آهن سوئد هم اعلام کرد هر مسافری میتواند با بلیطی که در دست دارد سوار هر قطار دیگری بشود و خودش را به مقصد برساند. نتیجه این شد که وقتی سوار قطار شدم با صحنهی نادری مواجه شدم. در قطار جا برای نشستن نبود و به ناچار مسافرها باید ساعتها سرپا میماندند. زمین قطار خیس و سرد بود، در نتیجه کمتر جایی برای نشستن روی زمین وجود داشت. در ضمن با توجه به اینکه قطار برای ایستاده سفر کردن طراحی نشده (مثلا دستگیرهای که به کمک آن بتوان تعادل خود را حفظ کرد در واگنها وجود ندارد) ایستاده سفر کردن با قطار تجربهی خوشایندی نیست. دست کم تجربهای نیست که در سوئد متداول باشد.
نکتهای که برای من جالب بود سکوت و آرامش جمعیت بود. همهمهای در کار نبود و هیچکس غر نمیزد و نمیشنیدی که از همدیگر گلایه کنند یا از فلک و راهآهن و دولت بنالند. انگار برایشان واضح بود که وضعیتی که پیش آمده یک استثناست و یک واقعیت است که بد یا خوب باید با آن کنار آمد. بعضی از افراد حتی عادتشان مبنی بر گوش دادن به موسیقی یا مطالعهی کتاب در حین سفر را کنار نگذاشتند و همانطور که در قطار ایستاده بودند، کتابشان را خواندند و موسیقیشان را گوش دادند و چه بسا از سفرشان لذت بردند. شاید بگویید از کجا میدانم غر نمیزدند، آیا احتمال نمیدهم که ضعف من در زبان سوئدی باعث شده باشد حرفها یا کنایههایشان را نفهمم؟ حرف شما درست،اما نکته این است که سکوت اشتباه نمیکند. مردم رسما ساکت و آرام بودند و اصولا هیچ همهمه یا زمزمهای در کار نبود!
این نگاه مبتنی بر منطق و رویاروی خونسرد جمعی نسبت به وضعیتی که به وضوح غیرعادی و بحرانی تلقی میشود برایم جالب بود. به این فکر میکنم که نظم و عقلانیت چنان در این فرهنگ ریشه دوانیده که به سختی میتوان تصور کرد اتفاقهایی نظیر این مورد که در خیلی از فرهنگهای دیگر دستکم با دستپاچگی، هیجان، اعتراض و غرزدن عمومی همراه میشد، در سوئدیها دستپاچگی و جوگرفتگی جمعی ایجاد کند. مطمئن نیستم این خصوصیت لزوما خوب یا بد باشد، اما به هر حال برای من که یک ناظر خارجی هستم به مثابه یک شوک فرهنگی و یک نکتهی چشمگیر است.
بامدادی 